'Betere werkomgeving in ziekenhuis? Begin bij de verpleegkundigen!'

Corona heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe groot de tekorten aan verzorgenden en verpleegkundigen zijn. Van de wijkverpleging en de verpleeghuizen tot de ggz en de ziekenhuizen, overal lopen we aan tegen de grenzen van onze capaciteit. Janet Bloemhof, verpleegkundige en stafadviseur bij het Tergooi-ziekenhuis, deed onderzoek naar hoe je verpleegkundigen in staat kunt stellen om met plezier hun werk te blijven doen. Haar conclusie? “Het belangrijkst is investeren in een werkomgeving waar verpleegkundigen de best mogelijke zorg aan hun patiënten kunnen leveren. Daar staat of alles valt mee.”

Bloemhof: “Eigenlijk was er in 2016 helemaal niemand verantwoordelijk voor de professionalisering van de verpleegkundige beroepsgroep. De werkomgeving liet echt te wensen over. Er was geen duidelijke verpleegkundige strategie en verpleegkundigen participeerden niet actief in het ziekenhuisbeleid.” Daarom waren er zorgen: lukt het wel om voldoende verpleegkundigen te behouden? Verpleegkundigen misten bijvoorbeeld zeggenschap, steun van leidinggevenden en voldoende vakbekwame collega’s.

In het eerste artikel van haar promotieonderzoek beschrijft ze hoe Tergooi tussen 2016 en 2019 besloot de verpleegkundige werkomgeving te verbeteren. Bloemhof: “In het Tergooi hebben ze een paar dingen slim gedaan. Ze hebben het mogelijk gemaakt dat je de directe patiëntenzorg kunt combineren met staffuncties, met onderzoek en met opleiden. Er is geïnvesteerd in verpleegkundig onderzoek, en in de toepassing daarvan in de praktijk.”

Samen zorg beter maken

“Het belangrijkst was denk ik dat er snel een toegewijd team van verpleegkundigen ontstond die samen de zorg beter wilden maken. Dat is zó belangrijk. Want een Raad van Bestuur kan je wel de ruimte geven, maar die moet je ook pakken. En dat doe je samen. Het mooist om te zien was dat verpleegkundigen veel meer samen gingen optrekken. Het verpleegkundig platform, de VAR, het bureau verpleegkundige zaken, de vakgroep verpleegkundig specialisten. Ze hebben allemaal een steentje bijgedragen.”

Zonder slag of stoot ging het niet. Bloemhof: “Veel verpleegkundigen dachten ‘o, nee wéér een programma’. Hoe moet ik hier tijd voor vrijmaken? En gaat men dit wel volhouden? En waarom die focus op alleen verpleegkundigen en niet bijvoorbeeld op doktersassistenten? Dus eigenlijk de vraag: gaan bestuur en management hier echt langdurig voor? Onze kracht was denk ik de focus op het verpleegkundige deel, maar het is logisch dat je dan bij anderen weerstand krijgt. Ook bij het management dat soms bang was de controle te verliezen. Achteraf gezien hadden we denk ik meer energie moeten steken in het kweken van draagvlak in de hele organisatie. Maar het beste argument is toch als kunt je laten zien wat je aanpak in de praktijk oplevert.”

Score ging omhoog

Na drie jaar was de verbetering merkbaar. Bloemhof: “De score voor arbeidstevredenheid ging omhoog van 7.3 naar 8.0. De ervaren kwaliteit van zorg steeg van 7.0 naar een 7.6. En we weten dat hoe tevredener iemand is, over de werkomgeving en de zorg die je daarin kunt leveren, hoe kleiner de kans is op vertrek.”

Het onderzoek liep tot 2019. Wat is de situatie in Tergooi na anderhalf jaar corona?  Bloemhof: “Iedereen maakt zich heel grote zorgen over wat er nu komen gaat. Maar ik denk dat bij ons de basis wel goed is. Hoe zwaar het ook was en is, er is het gevoel van we doen het samen en er is oog voor ons. Dat heeft geholpen ons er doorheen te slaan. Verpleegkundigen zaten steeds aan tafel, praatten mee over het crisisbeleid. En de Raad van Bestuur luisterde ook echt. Bijvoorbeeld bij het besluit om van verplegen van covidpatiënten verspreid over verschillende afdelingen over te gaan op een cohortafdeling. Wat is een goed moment? Wat heb je daarvoor nodig? Verpleegkundigen kennen al die finesses en dat maakt zo’n operatie veel soepeler.”