Kerst is leuk, maar niet voor iedereen

Het is vroeg, donker en ijskoud. Door een mistig landschap loop ik naar de voordeur. Ik hoor hem al van ver. Een – overwegend negatief – monoloog die alsmaar luider wordt. Nog vóór ik hem kan begroeten steekt hij van wal: “Ik was vannacht al om 04.00 uur wakker en kon niet meer slapen! Word ik ook nog tot 06.30 uur terug naar mijn kamer gestuurd! Klotezooi hier!” De spanning is voelbaar, de toon gezet, de dag begonnen.

Evert heeft de diagnose schizofrenie. Hij woont al lang op het terrein en heeft zo’n beetje elke afdeling wel gezien. Iedereen kent Evert, veel collega’s hebben wat met hem te stellen gehad. Ze stonden dan ook niet te springen toen hij naar onze afdeling kwam. Een open afdeling waar ingezet wordt op rust en structuur.

Sinds Evert bij ons is, gaat het stukken beter. Hij is rustiger, minder vaak boos en weet zijn wensen op een normale toon duidelijk te maken. Zowel het behandelteam als het verpleegkundig team staat versteld hoe snel het beter gaat. Tot nu, want nu komt de kerst er aan. Sommige medepatiënten gaan met de kerstdagen naar huis, naar familie. Voor Evert is dat nog onzeker. Zijn familie is huiverig om hem uit te nodigen voor dit soort gelegenheden. Vaak namen ze hem mee, ging het mis en waren ze genoodzaakt hem eerder terug te brengen.

Het ontbijt wordt abrupt onderbroken als Evert plotseling begint te schreeuwen: “Ik word gek hier! Zit ik hier al maanden met al deze gekken!” Dit gaat nog even door, al vloekend en tierend staat hij op en loopt de kamer uit. Alle patiënten kijken me vragend en verontwaardigd aan. Ze vinden dat ik in moet grijpen. Maar niet ingrijpen, is nu het meest effectief. Ik probeer rust uit te stralen en loop achter hem aan om de deur naar de gang te sluiten. Zelfs met de deur dicht hoor ik hem schreeuwend naar zijn kamer lopen.

Na het eten zoek ik hem op. Hij ligt op bed, op de achtergrond hoor ik Sky Radio, kerstmuziek dus. Op de vensterbank staan foto’s van dierbaren met daarnaast een pak luierbroekjes. Ik kom voorzichtig binnen. Als hij me opmerkt komt hij razendsnel overeind, loopt naar me toe en begint te schreeuwen. Deze keer richt hij zijn frustratie op mij. Dat is nieuw. De kamer vult zich met onmacht en verdriet. Hij loopt rood aan, tranen schieten in zijn ogen. Wanneer alle frustratie uit zijn lijf is, gaat hij zitten. Hij besluit: “En dan moet ik dadelijk met kerst hier blijven zeker? Flikker toch op.”

Waar anderen misschien alleen woede zien, zie ik vooral onmacht, verdriet, angst en onzekerheid. Ik praat het niet goed, maar ik begrijp het wel. Woede is een logische reactie als je geen andere uitweg meer ziet, dat geldt voor ons allemaal. De essentie ligt in die laatste zin. Want zeg nou zelf, wie wil er kerst vieren op een behandelafdeling van een GGZ-instelling?

Ik probeer hem te kalmeren door te zeggen dat ik er voor hem ben en begrijp hoe moeilijk het is. Hij kijkt me woest aan en ik zie zijn ogen vuurspuwen. Hij ademt diep in en schreeuwt: “Schei toch uit, jij snapt er helemaal geen donder van, snotneus! Jij stapt straks weer je auto in naar huis!”

Ik voel schaamte en kijk snel naar de grond. Hij heeft gelijk. Hoe kan ik weten hoe het is om kerst mogelijk hier door te moeten brengen, wanneer je weet dat je familie samen kerst viert zonder jou? Ik kijk op en zie het verdriet in zijn ogen. Ik zeg even niets, ik zoek naar woorden, maar het blijft stil. We staren samen uit het raam.

Ik besef dat kerst niet te simuleren is. Hoe erg wij ons best ook doen. Een mooie boom, prachtige versiering, lekker eten. Het valt in het niets bij het meest wezenlijke wat er bestaat. Familie. Een thuis. Iets zo vanzelfsprekend dat we er zelden bij stil staan. Dat kerst met familie niet zo zelfsprekend is, liet Evert mij inzien. Ik accepteer dat de feestdagen niet altijd leuk zijn. Dat je soms gewoon op bed wilt liggen en hoopt dat, wanneer je wakker wordt, het allemaal voorbij is. Want ook dat is kerst.

Jorn Albers, verpleegkundige in opleiding en werkzaam in de psychiatrie