‘Kerst op een gesloten afdeling voelt oneerlijk’

Kerstavond. In menig woonkamer flonkeren kerstlichtjes, is Home Alone op tv en zoeken familieleden bij elkaar de warmte op. Op de High & Intensive Care-afdeling waar ik werk, is het kerstgevoel iets minder vanzelfsprekend. Er staat wel een kerstboom – kunst, met plastic ballen – en op de tafel ligt een stoffig kerstkleed met rendieren. Ook wordt er een heerlijke maaltijd bereid. Maar de warmte en het samenzijn waar kerst om draait, blijven ergens buiten steken.

Voor Hannah, 35 jaar oud en al anderhalve maand opgenomen, is kerst een pijnlijke open wond. De afgelopen weken heeft ze één ding duidelijk gemaakt: met kerst, zei ze, zou ze hier niet zijn. "Ik ben geen gevangene," riep ze keer op keer, "Ik hoor thuis te zijn, bij mijn kinderen." Twee kleine meisjes. Vier en één jaar oud, die ze al die tijd niet heeft gezien of gesproken. Hannah is tijdens haar ontregeling te opvliegend en chaotisch.

Hannah is manisch-psychotisch ontregeld en leeft in een wereld waar de geheime dienst haar afluistert. Ze is de hele dag boos, soms agressief. Gisteren nog dreigde ze me iets aan te doen omdat ik de deur niet wilde openen. Een paar uur later wilde ze me aanvliegen omdat ik haar medicatie aanbood. Kerst en haar verlangen om thuis te zijn doen haar geen goed. Hoe dichterbij het komt, hoe groter haar boosheid – op ons, op haar man, op de wereld.

Ik klop aan. ‘Laat me met rust,’ klinkt het, met een huilerige stem die ik inmiddels ken. Toch ga ik naar binnen. Haar kamer is een slagveld: het gordijn hangt op half elf, overal kleren, half opgegeten maaltijden op de grond en verscheurde kerstkaarten in de hoek. Alleen de tekeningen van haar kinderen staan nog overeind, op het nachtkastje. Een tekening waar zij lachend opstaat, omringd door een felle regenboog met de tekst: ik houd van je mama! Ze ligt op bed, de deken strak over zich heen getrokken. ‘Het is zo oneerlijk,’ zegt ze. Haar stem trilt. ‘Waarom wordt mij dit aangedaan?’

Ik weet dat er geen antwoord is. Dus zwijg ik en ga naast haar zitten. Er volgt een alleszeggende stilte. Na een tijdje komt ze overeind. In spanning wacht ik af wat ze gaat doen. Ze legt haar hoofd tegen mijn schouder. Ze breekt en begint te huilen. Hard, alsof het nooit meer stopt. De woede heeft plaatsgemaakt voor verdriet. Voor besef. Het is kerst, en ze is hier. Ik sla mijn arm om haar heen, slik de brok in mijn keel weg en zeg: ‘Je hebt gelijk, het is ook niet eerlijk.’

Psychische kwetsbaarheid houdt geen rekening met kerstdagen. Dus hier zit ze dan. Een jonge moeder die snakt naar een moment met haar kinderen, maar opgesloten zit in de chaos van haar eigen hoofd. Alles in haar schreeuwt: boosheid, wanhoop, pijn. En tegelijkertijd is er die stilte. De stilte van verdriet. Na een tijdje veegt ze haar tranen weg en zegt: "Geef me maar een temazepam, dan kan ik slapen." Hoewel het nog veel te vroeg is, breng ik die, wens haar een goede nacht en sluit de deur.

De volgende dag zit ik aan het kerstdiner met mijn eigen familie. Mijn neefje trekt gekke gezichten, de wijn vloeit rijkelijk, en er wordt hard gelachen om een foute grap van oom Bennie. Maar mijn gedachten blijven bij haar. Bij haar kinderen, die haar missen zonder te weten waarom. Kerst mag dit jaar dan oneerlijk zijn, maar ik weet: ze vindt haar weg terug naar die regenboog, terug naar haar meisjes. Misschien niet morgen. Misschien niet volgende week. Maar binnenkort zijn ze weer samen, lachend. Dat is pas echt kerst.