Werken op een cohortafdeling: heftig, intens én bijzonder

Erik en zijn collega’s moesten vorig jaar in de praktijk uitzoeken hoe je in een verpleeghuis werkt op een cohortafdeling. Janneke werd afgelopen najaar geconfronteerd met de tweede coronagolf en kon gebruik maken van Eriks ervaringen. “Die eerste dag, toen er vier bewoners overleden, draaide ik volledig op adrenaline.”

“Dat onze afdeling op slot ging, was de heftigste periode die ik in mijn zorgcarrière heb meegemaakt”, vertelt Erik Dierink (48), verpleegkundig specialist in Het Borsthuis (onderdeel van TriviumMeulenbeltZorg). Tijdens de eerste golf sloeg corona in dit verpleeghuis hard toe. Erik: “Gewoonlijk staan we er niet dagelijks bij stil hoe belangrijk contact voor mensen is, maar nu stonden de bezoekers ineens voor het raam te zwaaien, plakten kinderen tekeningen op de ruiten voor hun opa of oma. Het zorgde voor verwarring en verdriet bij veel bewoners.

En ook voor het zorgpersoneel was het zwaar. Naast onze locatie staat een andere zorginstelling waar jongere cliënten begeleid wonen. Op een avond hebben ze zelfgemaakte windlichten bij ons in de tuin gezet. Een simpel gebaar misschien, maar het deed ons heel goed. De heftigheid van de situatie was voor iedereen voelbaar.”

Het Borsthuis besloot alle corona-zorg op één plek te concentreren: een cohort-afdeling. Op een afzonderlijke, afgesloten gang was ruimte voor zeven patiënten afkomstig van verschillende afdelingen.

Erik: “Deze situatie was nieuw voor ons. Met beschermende kleding aan werken, cliënten verzorgen, een dagritme; we moesten het min of meer opnieuw uitvinden. De rol van verpleegkundig specialist was erg belangrijk. Ik kon een brug slaan tussen de verpleging en de medische zorg.”

Hoofdpijn

Wat het voor Erik en zijn collega’s lastig maakte, was dat het verloop van de ziekte moeilijk te voorspellen viel. “We hadden een cliënt met een slecht vatenstelsel en hart, die op papier dus heel kwetsbaar was, maar helemaal niet ziek werd. En iemand die nog relatief sterk was, was in de morgen fit, maar lag ’s middags doodziek in bed. Dat maakte dat we elke keer ad hoc moesten handelen. Ik heb het zelf ook gehad en ben op hoofdpijn na niet echt ziek geweest, maar sommige collega’s waren weken uit de running.”

Een paar maanden later, op 29 oktober, treft het coronavirus afdeling Twickel op de TMZ-locatie Het Meulenbelt in Almelo. Janneke ter Harmsel (52) had net twee maanden haar BIG-registratie binnen en werkte niet meer als verzorgende, maar als verpleegkundige. De bewoners op haar afdeling waren aan het kwakkelen. Ze besloten een aantal bewoners vroegtijdig te testen. En daar waar ze in de eerste golf corona buiten de deur hadden weten te houden, bleken nu drie bewoners besmet. Uit voorzorg werd iedereen, ook het zorgpersoneel, getest. Meer mensen bleken ziek te zijn, ook collega’s. Janneke: “Onze afdeling bestaat uit twee delen, gescheiden door een tussendeur, die we nu afsloten. De ene kant werd de cohortafdeling, de andere kant was de zogeheten schone kant. Ons team splitste we ook in tweeën. Ik wilde op de cohortafdeling werken omdat daar de hulpvraag het grootst was.”

Maar omdat Janneke zelf ook besmet bleek, moest ze een week thuisblijven. Toen ze weer aan de slag ging, zag ze hoe snel het kan gaan. Van de vierentwintig bewoners waren er twee overleden en de eerste dag dat ze terug was overleden er vier. “Dat is heel intens. Normaal liggen cliënten vijf dagen opgebaard zodat familieleden in alle rust afscheid kunnen nemen. Nu moest dit sneller. Die dag draaide ik volledig op adrenaline."

Draaiboek

Voor Janneke en haar collega’s lag er een corona-draaiboek klaar, gemaakt door collega’s na die eerste golf. Erik: “Omdat we dit niet eerder hadden meegemaakt, moesten we voor veel dingen zelf een oplossing verzinnen. Er was vooral behoefte aan duidelijkheid: wat mag wel en wat niet? En het was belangrijk om zelf de regie te hebben. We werden bijvoorbeeld de hele dag gebeld door ongeruste familieleden. Begrijpelijk, maar voor ons niet handig omdat we zoveel mogelijk aandacht aan de bewoners wilden geven. Daarom hebben we een dagelijks beluur ingesteld, waarin wij de familieleden belden. Al dit soort dingen namen we op in een draaiboek, inclusief protocollen en richtlijnen.’

Janneke: “Het was fijn dat wij konden werken met het draaiboek. Het gevoel dat je enigszins voorbereid bent, geeft een bepaalde rust. Zoiets als tijd indelen om beschermende kleding aan te trekken is niet iets waar je meteen aan denkt, maar bleek wel belangrijk: we waren een kwartier bezig om schorten, brillen, handschoenen en spatschermen aan te trekken.”

Het werken in beschermende kleding was voor beiden wennen. Het voelt toch afstandelijk, terwijl hun beroep draait om contact en verbinding. Erik: “Het voelde als werken met een extra laag ertussen. Ik merkte dat cliënten er onrustig van werden.” Janneke: “Het enige voordeel was dat je in zo’n pak een arm om iemand heen kunt slaan. Er waren ook bewoners die het begrepen, een vrouw zei zelfs: ‘Het staat je goed, hoor’.”

Lichtpuntjes

De periode dat ze werkten op de cohortafdeling noemen ze heftig, intens, leerzaam. En bijzonder. In de zin dat er ook mooie dingen zijn gebeurd. Erik: “Er stond op een gegeven moment een hoogwerker hier op de stoep. Een vrouw van 94 werd aan de buitenkant van het pand in een bakje naar de eerste verdieping gebracht. Daar stond haar man achter het raam. Ze had eigenlijk hoogtevrees, maar de liefde voor haar man was sterker dan haar angst voor diepte. We stonden allemaal met tranen in onze ogen, het was zo’n mooi en dierbaar moment. We hadden zoiets als zorginstelling ook niet kunnen doen, maar we leerden al snel om creatieve oplossingen te bedenken in plaats van te kijken naar wat allemaal niet kon.”

Janneke: “Dat soort kleine lichtpuntjes hadden we allemaal nodig. Als deze periode al iets goeds heeft voorgebracht dan is het saamhorigheid. Die loodzware dag met vier sterfgevallen kon ik aan omdat we het met het hele team deden. Na elke dienst stond het CON-team (collegiaal opvang en nazorg, red.) met onder meer een geestelijk verzorger, psycholoog en iemand van het management voor ons klaar. Het was fijn om aan het einde van de dienst je verhaal kwijt te kunnen. Het CON-team was heel gespecialiseerd. Ze zagen het aan onze ogen als we toch niet lekker in ons vel zaten. Ze keken, zeg maar, dwars door het mondkapje heen. Vaak werden we thuis nog even gebeld om te vragen of alles goed was. We deden het echt met elkaar en ik hoop dat we dat gevoel ook nu kunnen vasthouden.”

Gedenkplek

De cohortafdeling waar Janneke werkte is inmiddels opgedoekt. Er zijn geen corona-besmettingen meer. Drie cliënten die ziek zijn geweest, behandelen ze uit voorzorg nog in beschermende kleding. Het overlijden van bewoners heeft een enorme impact op iedereen binnen de zorginstelling. Janneke: “In de gang is een gedenkplek. Als iemand overlijdt zetten we daar een foto neer en soms wat spulletjes ter herinnering. Het is mooi dat we die herinneringsplek hebben, maar elke keer als ik aan het begin van mijn dienst de afdeling opkom, doet het pijn.”

Ook bij Erik op de afdeling blijft de intense periode voelbaar. “Collega’s zijn meer vermoeid dan in het voorjaar, we hebben allemaal extra diensten moeten draaien. We snakken net als iedereen om weer terug naar ‘normaal’ te gaan.”

Bron: V&VN Magazine 5-2020 | Tekst: Saskia Smith | Beeld: Bibi Engelbertink