'Wijkgerichte preventie vermindert de zorgvraag'

Door vroegtijdig te signaleren, kun je voorkomen dat ouderen vereenzamen, ondervoed raken of te weinig bewegen. Wijkverpleegkundigen Marjolein van Houten (43) en Nadine Smits (30) willen heel Nederland enthousiasmeren voor wijkgerichte preventie.

Stel, je signaleert tijdens je werk dat de buurvrouw van je cliënt heel eenzaam is. Dat geef je door aan een sociaal werker die ouderen bij elkaar brengt, bijvoor­beeld om samen te eten. Het is een eenvoudig voorbeeld van wijkgerichte preventie. Inventariseren wat de wensen en behoeften van mensen zijn en proberen daarop in te spelen. Want door breed naar gezondheid te kijken, help je latere gezondheidsproblemen voorkomen.

Twee ambassadeurs van wijkgerichte preventie zijn Nadine Smits (wijkver­pleegkundige voor De Zorggroep in Limburg) en Marjolein van Houten (wijkverpleegkundige kernteam bij PlatformVmZ). Ze zitten in de expert­kring Wijkgerichte Preventie van de afdeling V&VN Wijkverpleegkundigen. Hun missie is om Nederland te enthousiasmeren voor wijkgerichte preventie. Hiermee kun je verhinderen dat ouderen bijvoorbeeld vereenzamen, ondervoed raken of te weinig bewegen. En voorkom je dat de zorgvragen en dus de zorgkosten stijgen.

In het begin kost wijkgerichte preventie misschien meer tijd. Maar daarna verminder je de zorgvraag en verdien je het geld weer terug, zegt Marjolein. “En dat is alleen maar goed met het personeelstekort en de steeds grotere zorgvraag.”

Hulp vanuit de supermarkt

Er zijn twee vormen van wijkgerichte preventie, legt Nadine uit. “Er is individuele preventie, waarbij je iemand ondersteunt vóór er problemen ontstaan. De tweede vorm, selectieve preventie, is meer gericht op een groep, bijvoorbeeld om ondervoeding en valgevaar bij ouderen te voorkomen.”

In het kader van selectieve preventie koppelde Marjolein eens middelbare scholieren aan ouderen. “Doordat de jongeren regelmatig de ouderen bezochten voor een praatje, kregen de jongeren een doel en waren de ouderen minder eenzaam.”

Korte lijntjes zijn noodzakelijk, zegt Nadine. “Daarom moet je goed samenwerken met ketenpartners, zoals de wijkagent, fysiotherapeut, praktijk­ondersteuner en sociaal werker.” In zo’n samenwerkingsverband verzamelde ze signalen van dementie en stuurde die door naar de gemeente. “We spraken zelfs met medewerkers van supermark­ten: hoe herken je iemand met dementie en hoe benader je die het beste? Ik herinner me een vrouw die elke dag een stuk kaas haalde, omdat ze dacht dat de kaas thuis op was. De supermarkt legde contact met haar begeleiders, die het overnamen.”

Buurtbankjesdag

Marjolein heeft net een driejarig project afgesloten om eenzaamheid te verminderen, toevallig in de wijk waar ze woont. “Het bestond uit drie pijlers. Een lief­-en-­leedpot voor bijvoorbeeld een bloemetje bij ziekte. Evenementen, zoals een straatfeest. En tot slot communicatie, zoals een WhatsApp­groep om met elkaar in verbinding te staan. Drie vrijwilligers hielden zich hiermee bezig. Zodra zij signalen oppik­ten dat het ergens minder goed ging, namen zij contact op met een professio­nal, zodat deze eventueel in actie kon komen.”

Ze ziet het project als een succes. “Als mensen eten over hadden, lieten ze dat weten in de WhatsApp-­groep. Er was een buurtbankjesdag waarop mensen elkaar ontmoetten en vertelden over dingen die minder goed gaan in hun leven.”

Marjolein wil trainingen gaan geven zodat dit project ook op andere locaties kan worden opgestart. “Training is nodig, want professionals hebben – hoe goed bedoeld ook – de neiging om alles in te vullen voor een cliënt. Maar bij wijkgerichte preventie draai je het om: je kijkt naar wat de cliënt zelf als probleem inbrengt.”

Mensen die er niet voor openstaan moet je niet dwingen, zegt ze. “Maar als je bij een cliënt bent en je ziet dat de buurvrouw steeds in haar eentje over de gang dwaalt, dan kun je best vragen of je eens mag komen koffiedrinken. Zo kun je toch het gesprek aangaan.”

Marjolein krijgt op haar werk veel ruimte voor wijkgerichte preventie. “Eigenlijk zou het landelijk geregeld moeten zijn dat een wijkverpleegkundi­ge dat doet. Dat begint al bij de basis: de opleiding. We hebben contact met twee hogescholen die wijkgerichte preventie willen integreren in het onderwijspro­gramma. Daar zijn we blij mee.”

Bron: V&VN Magazine 4-2022 | Tekst: Annemarie van Dijk | Beeld: Maartje ter Horst